ترجمه محاسن اصفهان

از آثار مهم تاریخی- ادبی که در دوران سلجوقی به رشتة تحریر در آمده است، کتاب محاسن اصفهان تألیف مفضّل بن سعد بن حسین مافرّوخی اصفهانی، از دانشمندان قرن پنجم هجری در اصفهان است.

وی در توصیف مسجد جامع عتیق در قرن پنجم می نویسد: "در هر نمازی از نمازهای پنج گانه کمتر از پنج هزار مرد، صف نبستی و هر ستون از او مسند شیخی بودی، مزّین و آراسته و محلی و پیراسته به نظارت مناظرة فقها، و حلیة مطارحة علما و جلادت مجادلة متکلمان و صحت نصیحت واعظان، و جریان مجازات صوفیان و بشارت اشارت عارفان و زینت ملازمت معتکفان...."

این کتاب در سال 729 هجری با اضافاتی، به خصوص راجع به دوران پایانی حکومت ایلخانان بر ایران، توسط حسین بن محمد بن ابی الرضا آوی ترجمه شده است. ترجمة محاسن اصفهان با وجود حجم اندک اطلاعات ارزنده ای در مورد اصفهان قرون اولیة اسلامی، به ویژه قرن پنجم هجری، یعنی زمان حیات مؤلف، آثار مهم شهر، از جمله کاخ ها و کوشک ها وقصرها، برج ها و باروها، بازارها، مساجد مراکز علمی، علما و دانشمندان، نواحی و محلّات و بسیاری از فواید تاریخی، جغرافیایی و ادبی دیگر دراختیار خواننده می گذارد.

این کتاب در سال 1328 خورشیدی به همت محقق ارجمند، شادروان استاد عباس اقبال آشتیانی، تصحیح و به ضمیمه مجلة یادگار منتشر شد. لیکن نظر به اهمیت کتاب و نایابی نسخ چاپی آن، این اثر گرانقدر توسط مرکز اصفهان شناسی و خانه ملل در سال 1385 به مناسبت سال نکوداشت اصفهان، پایتخت فرهنگی جهان اسلام، در قطع وزیری و در 208 صفحه تجدید چاپ گردیده و در اختیار علاقه مندان قرار گرفت.