پیوند هنر و هویت ایرانی در عصر تیموری

هویت ایرانی یکی از موضوعات مهم تاریخی است که به واسطه ی دارا بودن ظرفیت های مادی و معنوی تاثیرگذار در حال و آینده ی کشور ، نیازمند بررسی دقیق و تدوین ساختار علمی و فارغ از جهت گیری های خاص می باشد . ارتباط میان مولفه های هویت به مثابه یک ارتباط ارگانیک است . نگرش کاهش گرایانه یا به عبارتی پر رنگ نمودن نقش یک مولفه در اصل به معنای بر هم زدن نظم ساختاری هویت بشمار می آید . هر چند به لحاظ تغییرات زمانی و شرایط تاریخی ممکن است در مقطعی یا دوره ای ، مولفه ای سیر تحول و رشد بهتر و بیشتری داشته باشد . چنان که هنر ایرانی و آن هم در عصر حاکمیت تیموریان (913-771 ق ) به دلایل متعدد سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی نسبت به دیگر مولفه ها حالت " هژمونیک " ( مسلط) پیدا کرد . چگونگی پیوند مذکور ، موضوعی است که تحقیق حاضر با تبین ساختار هویت و هنر ایرانی ، وضعیت هنر ایرانی در اواخر قرن 9 ق ، تحولات هنری ایجاد شده در این زمان ، نقش این تحولات در پذیرش و پر رنگ نمودن مولفه های هویت ایرانی و مهم تر از آن شکل گیری هنر شیعی و تعریف و برشمردن ویزگی هایش به آن می پردازد . لازم به ذکر است در باب کلیت موارد فوق تحقیقاتی به صورت پراکنده انجام گرفته که بیشتر قالب توصیفی و فنی داشته و بعضا به معرفی و ارایه فهرستی از آثار معماری ، کتیبه ها و نسخ خطی بسنده نموده اند . اما بررسی این ارتباط با رویکردی نظری و تاریخی از ویژگی های اختصاصی این تحقیق بشمار می رود .

به همین واسطه پیوند بین هویت ایرانی و هنر تیموری، فرایندی است که به چگونگی درک شرایط و ویژگیهای زمانی( ابعاد تاریخی ) ، نیازمند بررسی ابعاد کلی و نظری هر یک از مقوله های هویت و هنر ایرانی و نوع ارتباط آنهاست . ساختار هویت به معنای عام و هویت ایرانی به معنای خاص از دو بعد ذهنی و عینی تشکل شده است . این دو شاخه تحت عناوینی چون ملموس و ناملموس ، سخت افزاری و نرم افزاری ، مادی و معنوی و نهایتا فرهنگی و تمدنی را می توان تفکیک نمود .

در مقابل هنر هم به عنوان یکی از مولفه های هویت ، دارای دو جنبه ظاهری ( فرم ) و درونی ( محتوا ) است که با ابعداد دوگانه ی هویت و خصلت ذاتی اش ( سالیت ) ارتباط نزدیکی داشته و در احیا‌ء ، حفظ و تقویت آن تاثیر گذار می باشد .

این اثر به قلم وحید عابدین پورجشقانی و معصومه سمائی دستجردی در سال 1395 به چاپ رسیده است .